In een socratisch gesprek
is het doel om vooronderstellingen, opvattingen,
gevoelens en verwachtingen duidelijk te maken.
Wat zijn de implicaties van en de verborgen
ideeën in een gedachte? Hoe zien anderen dit?
Het socratisch gesprek is ontleend aan
Socrates (470 v.Chr.- 399 v.Chr.), een
Grieks filosoof die zelf geen uitgewerkte
opgeschreven theorieën had, maar die
anderen bevroeg op wat ze eigenlijk dachten.
Onderdelen van d dialoog:
1. Ironie (eirôneia):doen alsof, mee gaan onder
voorbehoud. Dit betekent dat de deelnemers
meegaan in het standpunt van de ander. Dit
betekent: er van uit gaan dat de ander oprecht
is, goede bedoelingen heeft, iets zinnigs te
zeggen heeft. Het meegaan betreft de aannames,
de gedachtengang, de conclusies en de vorm
waarin standpunten worden uitgedragen.
2. Elenchus (elenchos): op de proef stellen.
Alles waarop eironeia is uitgeoefendd (aannames,
gedachtengang, conclusies, vorm) kunnen worden
betwijfeld, omgekeerd, bevraagd, veranderd, in
andere situaties toegepast.
3. Anamnese (Oudgrieks: anamnęsis) is het ‘zich
herinneren’, van de vormen der ideeënwereld. In
de dialoog betekent dit door middel van wat
iemand zegt zijn aannames, motieven, normen en
waarden te achterhalen. Dit is een analyse van
de positie van de deelnemers (ook die van de
Socratisch gespreksleider!)
4.Maieutiek (maieutikę technę) is letterlijk de
‘kunde van de vroedvrouw’: de manier waarop men
iemand anders of zichzelf kan helpen in contact
te komen met ware kennis, anders gezegd: te
helpen te ‘baren’. In de dialoog betekent
dit om in een gezamenlijke realiteit te komen:
de dialoog wordt nu uitgangspunt, niet de eigen
waarden of normen. deze worden gerelativeerd. In
een geslaagde dialoog is er een
gemeenschappelijke grond zonder dat alle
verschillen verdwijnen.
5.Hermeneutiek (hermęneutikę technę) is de
methode waarmee Socrates probeert grip te
krijgen op het transcendente, hogere ‘zijnde’,
de vormen, door middel van ‘lagere’ zaken zoals
het dagelijks leven en specifieke redeneringen.
In de dialoog betekent dit de wereld van de
deelnemers samenbrengen in een overkoepelende
visie. Niet alles hoeft te passen, het gaat om
dat alles een plaats heeft, wordt genoemd
en begrepen!
Ik kan een socratische
dialoog met u voeren of er voor zorgen
(modereren) dat dit tussen anderen gebeurt of ik
kan een workshop geven waarin u wordt geleerd
hoe een socratische dialoog uit te voeren en hoe
het in allerhande situaties toe te passen.
|